το τραγούδι μας σχηματίζει τον κόσμο

“song created isle” dr@wn by Aeglie

πρόλογος

Η ποίηση με απασχολεί από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου. Πριν από τη γραφή και την ανάγνωση, είχα μια ασυνήθιστη σχέση με τον λόγο. Θυμάμαι τη μητέρα να αναγκάζεται τρυφερά να με επιπλήξει μπροστά σε άλλους: ”δεν το λέμε έτσι αυτό παιδί μου”. Μην φανταστείτε κάτι άσχημο, κάτι αγενές – αντιθέτως. Αυτό που δεν το λέγαμε έτσι μπορεί να ήταν ‘το ρυάκι που λέει ιστορίες’ ενώ το σωστό είναι ότι ‘το ρυάκι κελαρύζει’.

Η μακροχρόνια και σε βάθος ενασχόλησή μου με την ποίηση καθώς επίσης με ποικίλα άλλα κείμενα, έχει φέρει εμπρός μου αρχαία γνώση. Γνώση απλή κι όμως κρυφή και μάλιστα κρυμμένη σε κοινή θέα. Γνώση η οποία υπενθυμίζεται από σύγχρονους συγγραφείς, τεκμηριώνεται από την σύγχρονη επιστήμη της φυσικής και χρησιμοποιείται από τους εμψυχωτές κατά την εφαρμογή της μεθόδου του νευρογλωσσικού προγραμματισμού και άλλων παρόμοιων μεθόδων που χρησιμοποιούμε οι άνθρωποι για να πετύχουμε αποτελεσματική αλλαγή, βελτίωση και εξέλιξη στη ζωή μας, καθώς επίσης στη βιομηχανία της διαφήμισης. Γνώση που μυστικά τραγουδούν οι ποιητές και πάνω σε αυτήν στοχάζονται οι φιλόσοφοι.

Τη γνώση αυτή όλοι τη φέρνουμε μαζί μας, γραμμένη μες στα κύτταρά μας, με τη γέννησή μας – και, όταν αγρυπνά, ανοίγει το δρόμο της ζωής μας, σε κάθε βήμα, σύμφωνα με τη βούλησή μας – μας διδάσκει δε, ότι: ο λόγος υλοποιείται.

Θα σας τραγουδήσω όμως τώρα για μένα, βάζοντας τα δικά μου λόγια πάνω σ’ ένα γνωστό τραγούδι. Αυτό είναι το παιχνίδι, μέσω του οποίου εξασκούμαι στο να επινοώ και να ενεργοποιώ τα λόγια που εκφράζουν την βούλησή μου:

… Από μικρή μου άρεσε να πλέκω με τις λέξεις, να πλάθω με τη σκέψη τον τόπο θαυμαστό / Και τρέχουνε τα δάκρυα χαράς κι αγαλλιάζω, το θαύμα σαν κοιτάζω, το χώρο φωτεινό / Κύμινο, μοσχοκάρυδο και κόκκινο πιπέρι, άνεμο έχω ταίρι και του ‘χω μιαν ευχή / Να χαμηλώνει τα φτερά μετά τις πρώτες πτήσεις, το βλέμμα του να ρίχνει από κοντά στη γη / Νιοφυτεμένος μαϊντανός και άνηθος και δυόσμος και ευωδιάζει ο κόσμος, γεννώντας τη χαρά / Και προς το τέλος πρόσθεσα τη λέξη της αγάπης, για να ‘βρω το όραμά της να ζει μες στην καρδιά / Μια νύχτα έπιασε βροχή και έπλυνε την πόλη, δώσαμε τότε όλοι το μαγικό φιλί / Και γύρω μας ανθίσανε άσπρα ρόδα και κρίνα και φώτισαν εκείνα ό,τι έχω ονειρευτεί / Μύριες φωνές να τραγουδούν χαρά κι ελευθερία, γεμάτη η πλατεία ανθρώπους ευτυχείς / Πηγάζει από τα σπλάχνα μας αλήθεια, αρμονία, κάλλος, ισορροπία, ειρήνη, προκοπή …

https://www.youtube.com/watch?v=Ug_wYHKVS2M

Αυτή λοιπόν είναι η δική μου εκδοχή εκείνου του τραγουδιού που έχει τίτλο ‘συνταγές μαγειρικής‘. Με μια τέτοια συνταγή – μαγειρεύοντας αγάπη, ειρήνη, προκοπή – γίνεται η ζωή αδιάλειπτη γιορτή.

Επειδή αυτό που δηλώνουμε είναι αυτό που θέλουμε. Εκφέρουμε, εκφράζουμε αυτό που είναι η καθαρή επιθυμία και η βούλησή μας. Τοποθετούμε τις δικές μας λέξεις στη σκέψη και τον λόγο μας. Και, τραγουδώντας τες, ενεργοποιούμε την υλοποίησή τους.

Ό,τι δηλώνεται, εκδηλώνεται.

Όπως σοφά καταγράφει ο ποιητής: (ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΕΛΥΤΗΣ, ΠΟΙΗΣΗ, Ίκαρος, 2002, ΗΛΙΟς Ο ΠΡΩΤΟς, σελιδα 90) “… Κι όμως του πόθου τ’ όραμα ξυπνάει μια μέρα σάρκα, Κι εκεί όπου πριν δεν άστραφτε παρά γυμνή ερημιά, Τώρα γελάει μια πολιτεία ωραία καθώς τη θέλησες …”

Όλοι οι ποιητές μας δίνουν νύξεις για το δημιουργικό δυνάμει του ήχου και του λόγου.

Ο Οδυσσέας Ελύτης λέει (όπως παραπάνω, σελ. 82): “…καμιά φωνή δεν πάει χαμένη στους κόρφους τ’ ουρανού…” και “… η μουσική ανεβάζει τα νησιά…” Και ο Νικηφόρος Βρεττάκος: “…με το νήμα των λέξεων συμμετέχω στον κόσμο…” Και η Κική Δημουλά “… οι λέξεις φταίνε, αυτές ενθάρρυναν τα πράγματα σιγά σιγά ν’ αρχίσουν να συμβαίνουν …”

Η ποίηση αντιλαμβάνεται το θαύμα, σε πείσμα της ατέλειας του ανθρώπου – όπως τον έχουμε γνωρίσει – και σηκώνει τα πέπλα που το σκεπάζουν και το ξυπνά, για χάρη μας. Και μας επιτρέπει να δούμε ότι ο κόσμος είναι πλασμένος από την ύλη που έχουν δημιουργήσει οι λέξεις που έχουμε τραγουδήσει και, άρα, με το τραγούδι μας μπορεί ν’ αλλάξει.

Να γιατί οι ποιητές θέλουν ν’ αλλάξουν τον κόσμο: Επειδή ξέρουν ότι μπορούν. Γνωρίζουν μέσα στην καρδιά τους ότι μπορούν να το κάνουν,

Επειδή

“το τραγούδι μας σχηματίζει τον κόσμο”

φλάουτο

Βρισκόμουν σ’ έναν κινηματογράφο, στο κέντρο της Αθήνας. Παρακολουθούσα το Bleu από την τριλογία Trois Couleurs του Krzysztof Kieslowski. Τότε συνέθεσα το χαϊκου:

Tο τραγούδι μας

σχηματίζει τον κόσμο

Χαρά απνευστί.

Του έδωσα τον τίτλο «φλάουτο». Το φλάουτο πρωταγωνιστεί σε αυτήν την ταινία. Η αγάπη, επίσης.

Και η ταινία κλείνει με τη χαρά της μουσικής δημιουργίας.

Αυτή η επίγνωση – ότι «το τραγούδι μας σχηματίζει τον κόσμο» – γίνεται σταδιακά, καθώς ωριμάζει ο στοχασμός και η έκφραση, το θεμέλιο συστατικό της συγγραφικής μου δραστηριότητας. Δηλαδή, καταγράφοντας την εποχή μου – λέγεται ότι αυτό οφείλουν να κάνουν οι ποιητές – μιλώ για εκείνο που μου προκαλεί χαρά και θαυμασμό. Αναπαράγω την ομορφιά. Και την βρίσκω παντού.

Ότι «το τραγούδι μας σχηματίζει τον κόσμο» είναι μια γνώση που κατέχουμε οι άνθρωποι – και πολλά, σύγχρονα και αρχαία, κείμενα την υποστηρίζουν. Θα την υποστηρίξω κι εγώ ενώπιόν σας, φέρνοντας σας εμπρός σε μερικά από αυτά τα ενδιαφέρονται κείμενα.

ο μουσικός

Στο βιβλίο των εκδόσεων Πύρινος Κόσμος, 1998, Ερμητικα Κειμενα Απαντα, ΕΡΜΗς Ο ΤΡΙΣΜΕΓΙΣΤΟς, σε απόδοση Ανδρέα Τσάκαλη, σελ. 96, παρ. 228, εδάφιο 2^ο, διαβάζουμε:

“.. .Γιατί ο Θεός όντας από τη φύση του μουσικός, όχι μόνο αποκαθιστά την αρμονία στο σύμπαν, αλλά και μεταδίδει το δικό του ρυθμό στο καθένα από τα μέρη. Είναι ακούραστος, γιατί και διατηρεί την ίδια αρμονία και χορηγεί πάντα τις ίδιες ευεργεσίες…”

Ότι ο δημιουργός είναι μουσικός μπορούμε να το σκεφτούμε: Πώς μπορεί να είναι το δημιούργημα – το νερό, ο άνεμος, το πουλί, ο άνθρωπος – μουσικός, αν δεν είναι ο δημιουργός; Όμως, είναι μια σκέψη την οποία δε συνηθίζουμε. Η αφήγηση της πραγματικότητας, που έχουμε υιοθετήσει, μας έχει διδάξει να σκεφτόμαστε τον δημιουργό ως αγάπη – δικαιοσύνη – φως, αλλά όχι ως μουσική.

Θυμάμαι, μου είχε προκαλέσει μεγάλη συγκίνηση όταν για πρώτη φορά δοκίμασα αυτή τη σκέψη: ‘’Ο δημιουργός είναι μουσική. Κι εμείς, ως κύτταρα στο κορμί του σύμπαντος κόσμου, είμαστε μουσική επίσης.‘’ Η αφορμή δόθηκε από ένα σύγχρονο κείμενο.

η μουσική

Ένα κείμενο που μας περιγράφει την ιδιότητα και διηγείται τη δράση του δημιουργού ως μουσουργού και βρίσκεται στο ΣΙΛΜΑΡΙΛΛΙΟΝ του ΤΖ. Ρ. Ρ. ΤΟΛΚΙΝ, εκδόσεις Αίολος, 1996,  μετάφραση Ευγενεία Χατζηθανάση-Κόλλια, σελ. 29 & 30:

“…Η Μουσική των Άινουρ

Ο Έρου, ο Ένας, που στην Άρντα ονομάζεται Ιλούβαταρ, πρώτα δημιούργησε τους Άινουρ, τους Ιερούς, που ήταν παιδιά της σκέψης του, κι αυτοί ήταν μαζί του πριν γίνει οτιδήποτε άλλο. Και τους μίλησε προτείνοντάς τους θέματα μουσικά. κι αυτοί έψαλλαν ενώπιόν του κι αυτός χαιρόταν. Για πολύν καιρό όμως ο καθένας έψαλλε μόνος του, ή λίγοι μαζί, ενώ οι υπόλοιποι άκουγαν. γιατί καθένας αντιλαμβανόταν μόνο εκείνο το  μέρος του νου του Ιλούβαταρ απ’ το οποίο προερχόταν, και στην κατανόηση των αδελφών τους προχωρούσαν πολύ αργά. Όμως ακούγοντας έφταναν σε βαθύτερη κατανόηση και αύξαναν σε ομόνοια και αρμονία.

Και ήρθε καιρός που ο Ιλούβαταρ κάλεσε όλους τους Άινουρ μαζί και τους φανέρωσε ένα θέμα όλο δύναμη, αποκαλύπτοντάς τους πράγματα μεγαλύτερα και ωραιότερα από ό,τι τους είχε ως τώρα αποκαλύψει. και η δόξα της αρχής του και το μεγαλείο του τέλους του άφησε έκπληκτους τους Άινουρ, έτσι ώστε υποκλίθηκαν μπροστά στον Ιλούβαταρ και σιώπησαν.

Τότε ο Ιλούβαταρ τους είπε:

‘’Από το θέμα που σας φανέρωσα, επιθυμώ τώρα εσείς να κάνετε όλοι μαζί αρμονικά μια Μεγάλη Μουσική. Κι επειδή σας έχω δώσει ζωή με την Άφθαρτη Φλόγα, θα δείξετε τις ικανότητές σας διανθίζοντας αυτό το θέμα, ο καθένας ελεύθερα με τις δικές του σκέψεις και επινοήσεις. Εγώ όμως θα καθίσω και θα ακούω και θα χαίρομαι, που εσείς έχετε αφυπνίσει κι έχετε κάνει τραγούδι μια τόσο μεγάλη ομορφιά.‘’

Τότε οι φωνές των Άινουρ, σαν άρπες και λαγούτα, φλογέρες και τρομπέτες, βιόλες και αρμόνια και σαν αμέτρητες χορωδίες που ψάλλουν με λόγια, άρχισαν να διαμορφώνουν το θέμα του Ιλούβαταρ σε μεγαλειώδη μουσική κι ο ήχος της υψώθηκε σε ατελείωτες εναλλασσόμενες μελωδίες πλεγμένες αρμονικά, που πέρασαν κι απλώθηκαν σε ύψη και βάθη που ο ήχος δεν είχε ξαναπάει και οι τόποι που κατοικούσε ο Ιλούβαταρ γέμισαν και ξεχείλισαν και έτσι η μουσική και ο αντίλαλός της απλώθηκαν ως το Κενό που δεν ήταν άδειο πια…”

και σελ. 32:

“…Αλλά ο Ιλούβαταρ σηκώθηκε μεγαλόπρεπα και άφησε τους ωραίους τόπους που είχε φτιάξει για τους Άινουρ. και οι Άινουρ τον ακολούθησαν.

Όταν όμως έφτασαν στο Κενό, ο Ιλούβαταρ τους είπε:

‘’Δείτε τη Μουσική σας!‘’ και τους έδειξε ένα όραμα, δίνοντάς τους ταυτόχρονα όραση εκεί που πριν είχαν μόνο ακοή. και είδαν ένα νέο Κόσμο που εμφανίστηκε μπροστά τους, και ήταν σφαιρικός μέσα στο Κενό, κι εκεί μέσα στηριζόταν αλλά δεν ήταν σαν κι αυτό. Κι όπως κοιτούσαν και θαύμαζαν, ο Κόσμος αυτός άρχισε να ξεδιπλώνει την ιστορία του και τους φάνηκε πως ζούσε και μεγάλωνε. Και αφού οι Άινουρ κοίταξαν για αρκετή ώρα σιωπηλοί, ο Ιλούβαταρ είπε ξανά:

‘’Δείτε τη Μουσική σας! Αυτό είναι το αποτέλεσμα της μουσικής σας τέχνης και ο καθένας σας θα δει να συμπεριλαμβάνονται εκεί μέσα, ανάμεσα στο σχέδιο που σας έδωσα, όλα εκείνα που μπορεί να φαίνεται ότι ο καθένας σας μόνος σου επινόησε ή πρόσθεσε‘’ …”

Ο αγαπημένος μου συγγραφέας αφηγείται εδώ μια αλλιώτικη εκδοχή της κοσμογονίας: τη μουσική δημιουργία. Αυτή η ιδέα, ότι είμαστε πλασμένοι από μουσική, με μαγεύει. Και, το πιο συναρπαστικό, η επιστήμη τείνει να το αποδείξει.

ουράνια συμφωνία

Από το βιβλίο του ΓΙΩΡΓΟΥ ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΑΚΗ, εκδόσεις Ιανός, 2009, ΣΥΝΟΜΙΛΙΕς ΜΕ ΤΟ ΦΩς: σελ. 24 παρ. 2^η από την 3η γραμμή:

“… οι στοιχειώδεις μονάδες του κόσμου μας δεν είναι κάποια μονοδιάστατα υλικά σωματίδια, όπως πίστευε η επιστήμη από την εποχή του Δημοκρίτου. Είναι, αντίθετα, κάποιες οντότητες, που έχουν μόνον μήκος και καμιά άλλη διάσταση – και αν μπορούσαν να παρατηρηθούν θα έμοιαζαν με απειροελάχιστες χορδές. Το συγκλονιστικό ωστόσο είναι ότι, σύμφωνα με την ριζοσπαστική αυτή θεωρία, οι χορδές πάλλονται, και μάλιστα κατά διαφορετικούς τρόπους στο χωροχρόνο. Παράγουν λοιπόν ενέργεια και, κατά συνέπεια, ύλη. Οι ταλαντώσεις των χορδών δημιουργούν έτσι τα υλικά σωματίδια, όπως τα ηλεκτρόνια ή τα φωτόνια, αλλά και τις δυνάμεις, που συνθέτουν ή επενεργούν σε ολόκληρο το Σύμπαν. Αν η θεωρία των χορδών, που έχει ήδη πολλούς υπέρμαχους, επιβεβαιωθεί στο μέλλον, τότε η κατανόηση του κόσμου θα στηρίζεται σε μελωδίες μαθηματικής μουσικής, που παίζονται από μια παράδοξη ορχήρτρα μικρών δονούμενων χορδών. Η κάθε μελωδία αντιπροσωπεύει και ένα διαφορετικό είδος σωματιδίου ή ενέργειας, από εκείνα που αποτελούν τον Κόσμο μας. Το αποτέλεσμα είναι πράγματι μια  υποβλητική ουράνια συμφωνία. Μόνον που λίγα φαίνεται να γνωρίζομε για το νόημά της – ή για τον διευθυντή της ορχήστρας…”

Ή, για τον προορισμό της δημιουργίας.

Μας δόθηκε, όμως, ο λόγος. Ώστε οι ερωτήσεις διατυπώνονται ακόμα κι αν, κυρίως δε, οι απαντήσεις δεν εμφανίζονται στον ορίζοντα: τον ορίζοντα της ατελούς μας αντίληψης.

πέρα από το λόγο

Γιατί, την ώρα που κάποιοι με θέρμη αναζητούν την αρχή του κόσμου, κάποιοι άλλοι με ζέση φαντάζονται τον προορισμό του. Και, πρέπει να σημειώσουμε εδώ: ό,τι κατοικεί τη φαντασία μας είναι υπαρκτό δυνάμει – δηλαδή, υπάρχει η εγγραφή του και μένει να εκδηλωθεί, να υλοποιηθεί, να εκπληρωθεί. Μάλλον, για να είμαστε πιο ακριβείς: ό,τι κατοικεί τη φαντασία μας είναι εκδηλωμένο σε κάποιο χωροχρονικό σημείο του σύμπαντος κόσμου, με το οποίο η ατελής μας αντιληπτικότητα δεν έχει έρθει σε επαφή.

Η φιλοσοφία στοχάζεται, ερωτά και αγωνιά για εκείνο που δεν κατονομάζεται. ΚΩΣΤΑΣ ΑΞΕΛΟΣ, ΑΠΟ ΤΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙ ΤΗς ΣΚΕΨΗς, Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 1997, σελ. 31:

“… διαφορετικά από τον κεντρικό δρόμο που όλοι διατρέχουμε, αυτόν και τους συγγενικούς του δρόμους, μας ανοίγεται ένα διαγώνιο μονοπάτι που όσο και να μοιάζει με τους συνηθισμένους δρόμους οδηγεί σε ένα άλλο Άνοιγμα. … Ποιοι όμως τολμούν ή θα τολμήσουν να  πάρουν αυτό το μονοπάτι όπου όλα παγχρονικά μεταμορφώνονται – διαφανή / αδιαφανή – και το οποίο οδηγεί προς το ερωτηματικό και το ανοιχτό. Αυτό που δεν κατονομάζεται με καμιά λέξη; …”

Η ποίηση παρατηρεί, αναγνωρίζει και δηλώνει άγνοια της ονομασίας του εντός του ανθρώπου θαύματος.

ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΕΛΥΤΗΣ, ΠΟΙΗΣΗ, Ίκαρος, 2002, ΤΑ ΕΛΕΓΕΙΑ ΤΗς ΟΞΩΠΕΤΡΑς, ακινδυνου – ελπιδοφορου – ανεμποδιστου, σελ. 551:

“… Λάμπει μέσα μου κείνο που αγνοώ. Μα ωστόσο λάμπει …”

Ο φιλόσοφος και ο ποιητής δεν έχουν λέξεις να περιγράψουν τον κόσμο όπως τον αντιλαμβάνονται. Εκείνοι έχουν αντικρίσει τον κόσμο του εκπληρωμένου λόγου. Έχουν ατενίσει μακριά, πέρα από το λόγο. Την εποχή που ο λόγος, έχοντας ολοκληρώσει το έργο του, έχει αποσυρθεί.

Οι γλωσσολόγοι ερευνούν γιατί, ενώ όλα τα πλάσματα έχουν κώδικες επικοινωνίας, μόνο ο άνθρωπος έχει στη διάθεσή του αυτό το όργανο: Τον λόγο. Με τη γραμματική και το συντακτικό. Με λέξεις που παράγονται από συνθέσεις ήχων, γραμμάτων, συλλαβών, μικρότερων λέξεων.

Ο άνθρωπος μόνο μπορεί να χρησιμοποιήσει αυτό το τόσο καλά οργανωμένο και δομημένο γλωσσικό σύστημα. Ο άνθρωπος μόνο έχει δημιουργήσει και μιλά τόσες πολλές γλώσσες, διαφορετικές για κάθε τόπο και διαφορετικές μέσα στο χρόνο.

Η επιστήμη ακόμα δεν έχει φτάσει να μας αποκαλύψει γιατί είναι ο άνθρωπος αυτός που μόνος έχει αυτή τη δυνατότητα: να δημιουργεί και να μιλά γλώσσες. Εγώ θα σας πω σήμερα. Και η επιστήμη θα το αποδείξει μια μέρα.

Ο λόγος δωρήθηκε στον άνθρωπο, για να του επιτρέψει τη δυνατότητα συμμετοχής στη δημιουργία. Επειδή, ο λόγος περιέχει τη δύναμη της υλοποίησής του. Το έργο του λόγου – πρέπει να σημειώσουμε – είναι διπλής κατεύθυνσης: ονομάζει ό,τι υπάρχει και, επίσης, δίνει ύπαρξη σε κείνο το οποίο ονομάζει.

ο προορισμός

Σε αυτό το σημείο, θα παραθέσω άλλη μια παράγραφο από το ΣΙΛΜΑΡΙΛΛΙΟΝ, σελ. 30:

“… Ποτέ ξανά οι Άινουρ δεν έφτιαξαν μουσική σαν κι αυτήν, αν και λέγεται ότι θα γίνει ακόμη καλύτερη μπροστά στον Ιλούβαταρ από τις χορωδίες των Άινουρ και των παιδιών του Ιλούβαταρ μετά το τέλος των ημερών. Τότε τα θέματα του Ιλούβαταρ θα παιχτούν σωστά και θα αποκτήσουν Οντότητα τη στιγμή που θα προφερθούν, γιατί τότε όλοι θα καταλάβουν απόλυτα το σκοπό του Ιλούβαταρ για το ρόλο τους και ο καθένας θα κατανοήσει τον άλλο και ο Ιλούβαταρ θα δώσει στις σκέψεις τους τη μυστική φωτιά, επειδή θα είναι πολύ ευχαριστημένος …”

Εδώ ο συγγραφέας αφήνει μια νύξη για μια αφήγηση της πραγματικότητας στην οποία δεν είμαστε στ’ αλήθεια καθόλου συνηθισμένοι. Εκεί που πολλές παραδόσεις διηγούνται ότι ο άνθρωπος εκδιώχθηκε από τον παράδεισο, εδώ, ο φωτισμένος παραμυθάς, μας εξηγεί ότι ο παράδεισος είναι ο προορισμός. Ο παράδεισος είναι η γνώση, η αντίληψη και η κατανόηση.

Ο πολυπόθητος παράδεισος έχει εγγραφεί στο πεντάγραμμο του σύμπαντος κόσμου ως ο προορισμός του ανθρώπου. Μόνο που, επαναλαμβάνοντας «το αρχαίο λάθος του διαχωρισμού», αρνούμαστε να βάλουμε σε λειτουργία τους τροχούς και τα δοχεία και ν’ αντλήσουμε από το πηγάδι της λήθης αυτήν τη γνώση.

Και ο ποιητής μας παραδίδει ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΕΛΥΤΗΣ, ΠΟΙΗΣΗ, Ίκαρος, 2002, Ο ΜΙΚΡΟς ΝΑΥΤΙΛΟς, ΜΥΡΙΣΑΙ ΤΟ ΑΡΙΣΤΟΝ XXVII, σελ. 543: “… Ωσπου, σε μεγάλο βάθος, μου έγινε συνείδηση πια ότι όλες οι θρησκείες λέγανε ψέματα. Ναι, ο Παράδεισος δεν ήταν μια νοσταλγία. Ούτε, πολύ περισσότερο, μια ανταμοιβή. Ήταν ένα δικαίωμα.”

Ο πολυπόθητος παράδεισος έχει εγγραφεί στο πεντάγραμμο του σύμπαντος κόσμου ως το δικαίωμα που θα κερδίσει ο άνθρωπος με την βούλησή του, με τον λόγο του, με το τραγούδι του.

Διότι είναι το τραγούδι μας που σχηματίζει τον κόσμο – ενώνει το αόρατο με το ορατό, το πνευματικό με το υλικό, το ψυχικό με το σωματικό, το φανταστικό με το λογικό, το εικονικό με το πραγματικό – και ανοίγει το δρόμο για τον προορισμό.

η βούληση

Αλλά το τραγούδι μας – το τραγούδι με το οποίο εκφράζουμε τον πόνο μας, όπως λάθος έχουμε διδαχθεί να πράττουμε, και, άρα, τον αναπαράγουμε – δεν εξυπηρετεί το σκοπό μας. Αντίθετα, μας απομακρύνει από αυτόν. Άλλωστε, ακριβώς γι’ αυτόν το λόγο παράγεται ο πόνος: για να μας εκτρέπει και να απομακρύνει από τα μάτια μας τον προορισμό.

Έχουμε, ωστόσο, μερικά πολύ σημαντικά εργαλεία που μας βοηθούν ν’ αλλάξουμε ρότα. Και είναι χρήσιμο να εξασκούμε τις δεξιότητές μας τακτικά, ώστε να είμαστε σε θέση να τα χρησιμοποιούμε κατά βούληση.

Τη φαντασία, με την οποία μπορούμε να πλάσουμε την εικόνα του κόσμου όπως επιθυμούμε να είναι.

Και έχουμε τον λόγο, με τον οποίο μπορούμε να περιγράψουμε και να τραγουδήσουμε τον κόσμο όπως επιθυμούμε να είναι.

Όπως επιθυμούμε να είναι. Δηλαδή, πριν απ’ όλα, οφείλουμε να ενεργοποιήσουμε την ελεύθερη βούληση που έχουμε στη διάθεσή μας για να προσδιορίσουμε και ν’ αποφασίσουμε: πώς επιθυμούμε να είναι;

Αυτό το τελευταίο είναι πρώτο, είναι το θεμελιώδες. Το μοναδικό πρόβλημα που έχει να λύσει ο άνθρωπος: να χρησιμοποιήσει τη βούλησή του, να πάρει την απόφασή του.

Το να καθαρίσουμε το νου μας από σκιές πεποιθήσεων, που έχουν εγγραφεί στα κύτταρα του ανθρώπου και αναπαράγονται από γενιά σε γενιά, ώστε να λάβουμε τη δική μας απόφαση – ανεξάρτητη και ανεπηρέαστη από τις δυνάμεις που επενεργούν στους αστέρες και τους πλάνητες της γης και τ’ ουρανού – και να την θέσουμε σε εφαρμογή, είναι το πιο δύσκολο κομμάτι της εργασίας που έχουμε να φέρουμε σε πέρας.

Σε αυτό το σημείο, το κείμενο θα επαναλάβει μια πρόταση από το ΣΙΛΜΑΡΙΛΛΙΟΝ, σελ. 30 μετά τη μέση 1ης παραγράφου, που εμφανίζεται στην προηγούμενη ενότητα:

“‘… Τότε τα θέματα του Ιλούβαταρ θα παιχτούν σωστά και θα αποκτήσουν Οντότητα τη στιγμή που θα προφερθούν …”

Όταν, λοιπόν, το δημιουργικό τραγούδι προφερθεί σωστά, εκφωνηθεί σωστά, αποκτά άμεσα οντότητα. Άρα, ό,τι προφέρεται αποκτά οντότητα κάποια στιγμή, όταν και αν συντρέξουν και άλλοι παράγοντες.

Και μεις ακόμα οι ίδιοι προερχόμαστε από ένα τραγούδι, όπως μας το τραγουδά ο ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΕΛΥΤΗΣ, ΠΟΙΗΣΗ, Ίκαρος, 2002, ΤΡΙΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΜΕ ΣΗΜΑΙΑ ΕΥΚΑΙΡΙΑς, ΤΟ ΑΜΥΓΔΑΛΟ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ, σελ. 450: “… πριν υπάρξει το σώμα τούτο που είμαι προηγήθηκε μια θάλασσα γεμάτη από μικρά λευκά κυλιόμενα φωνήεντα που κρούονται: άλφα έψιλον ιώτα…”

Το ζήτημα του δημιουργού λόγου είναι θεμελιώδες για την ύπαρξη και την εξέλιξη. Η δημιουργική διαδικασία του λόγου συμβαίνει αδιάλειπτα και ορίζεται από τις λέξεις που τρέχουν μες στο νου μας, που εκφέρονται από το στόμα μας και που γράφονται στα κείμενά μας. Αυτό απαιτεί διαρκή και διαυγή εγρήγορση και ξάστερη αγρύπνια  και καθαρές, πεντακάθαρες προθέσεις. Διότι, είμαι βέβαιη, κανείς δε θέλει να προκαλέσει στη ζωή του συνθήκες που δεν έχει προσκαλέσει.

Υπάρχουν θεμελιώδεις σκέψεις, που βοηθούν να καθαρίσουμε και να διατηρήσουμε τις προθέσεις μας διάφανες. Ώστε να μπορούμε να προχωρήσουμε με τις τεχνικές του δημιουργού λόγου, χωρίς την τυχόν συνέπεια κάποιας λανθάνουσας υλοποίησης.

Είμαστε κύτταρα στο κορμί του σύμπαντος κόσμου

Είμαστε το μέλος του κορμιού που ονομάζεται ανθρωπότητα

Είμαστε όλοι εμείς – δεν υπάρχουν οι άλλοι

Είμαστε απελπιστικά ίδιοι – με τα ίδια κλαίμε με τα ίδια γελάμε

Είμαστε όλοι το ίδιο μοναδικοί, ξεχωριστοί και απαραίτητοι

Είμαστε πλασμένοι από τη σκόνη της γης και εμπνευσμένοι από το χρυσάφι των ουρανών

Είμαστε όντα μουσικής δημιουργίας, ζούμε σ’ έναν κόσμο αδιάλειπτα και ρυθμικά παλλόμενο, όπου και το δικό μας τραγούδι υλοποιείται

Καλλιεργώντας αυτές τις σκέψεις, εξασκούμαστε σε μια βαθύτερη κατανόηση, η οποία σταδιακά ενεργοποιεί το δημιουργικό δυναμικό μας, για το ανώτερο καλό και για μεγάλη ευχαρίστηση και χαρά όλων.

Το τραγούδι είναι ένα θαυματουργό εργαλείο και είναι απαραίτητο να χρησιμοποιείται σύμφωνα με τη βούλησή μας. Τα χέρια μας δεν αρκούν για να φροντίσουν τα φυτά στον κήπο μας. Τα φυτά στον κήπο μας και τα δέντρα στο περιβόλι μας χρειάζονται ν’ ακούν τη φωνή μας – ν’ ακούν από τη φωνή μας ένα τρυφερό, όμορφο τραγούδι που εξυμνεί το άρωμα των ανθών και τη δροσιά της σκιάς και τους γλυκείς χυμούς των καρπών τους.

Τα παιδιά μας τα μεγαλώνουμε με τραγούδια. Ελέγχουμε τι τραγουδούν αυτά τα τραγούδια; Ανάμεσά σας θα πρέπει να υπάρχουν γονείς και δάσκαλοι. Έχετε σκεφτεί να ελέγξετε τους στίχους των παιδικών τραγουδιών; Να δείτε τι είδους σπόρους αφήνουν μες στο καθαρό, εύφορο, γόνιμο έδαφος του μυαλού κάθε παιδιού;

‘Αχ, κουνελάκι, κουνελάκι, ξύλο που θα το φας’ τραγουδούν τα παιδιά και υποτάσσονται έτσι πιο εύκολα στη βία. Ακόμα και οι ενήλικες βρίσκουν σε αυτό το τραγουδάκι τη δικαιολογία για να χρησιμοποιήσουν βία σε απάντηση ατυχούς παιδικής συμπεριφοράς. Και απλώς θα υπενθυμίσω, χωρίς άλλα σχόλια, το ‘ήταν ένα μικρό καράβι’ στο οποίο έρχεται κάποτε η στιγμή ‘να δούμε ποιος, να δούμε ποιος θα φαγωθεί’.

Το τραγούδι είναι ένα ισχυρό εργαλείο: Κι εκείνο που σιγοσφυρίζουμε ανέμελα επειδή ‘’έτυχε‘’ να κολλήσει στο μυαλό μας, μα, ιδιαίτερα, εκείνο που τραγουδάμε με πάθος – με την ψυχή μας, όπως συνηθίζουμε να λέμε – έχει μεγάλη ισχύ, ισχυρή δόνηση και αυξημένη δυνατότητα υλοποίησης.

Άρα, το τραγούδι μας οφείλει να μιλά τη δική μας φωνή, τα δικά μας λόγια, τη δική μας καθαρή βούληση. Το τραγούδι μας οφείλει να τραγουδά αυτό που επιθυμούμε να υλοποιηθεί στην πραγματικότητά μας. Να εξυμνεί τα στοιχεία εκείνα που ομορφαίνουν, που πλουτίζουν, τον ανθρώπινο βίο.

Πόσα πολλά υπέροχα τραγούδια που υμνούν τη χαρά, την ελευθερία, την αγάπη, τον έρωτα, τη ζωή – στις αληθινές τους διαστάσεις – έχουν δημιουργηθεί!

Το ‘’τριαντάφυλλο‘’ είναι ένας τέτοιος ύμνος, ένας ύμνος στον κύκλο της ζωής. Μελοποιημένο από τον Μάνο Χατζιδάκι το ποίημα του Federico García Lorca σε απόδοση στην ελληνική γλώσσα από τους Αλέξη Σολωμό και Άκο Δασκαλόπουλο:

Είναι κόκκινο σαν αίμα σαν ανοίγει το πρωί

κι η δροσούλα δεν τ’ αγγίζει από φόβο μην καεί

ανοιχτό το μεσημέρι σαν κοράλλι, σαν παιδί

μες στα τζάμια, μαγεμένος, σκύβει ο ήλιος να το δει

άσπρο γίνεται, κι είν’ άσπρο, κοχυλάκι του γιαλού

σαν λιποθυμάει η μέρα στις βιολέτες του νερού

Κι όταν πια σημάνει η νύχτα, τη φλογέρα τη γλυκιά

και τ’ αστέρια αλλάξουν θέση στ’ ουρανού την απλωσιά

πριν τελειώσει το τραγούδι κι ο αγέρας κοιμηθεί

μέσα στο βαθύ σκοτάδι σιγανά θα μαραθεί

Καθώς, επίσης, το ‘’imagine‘’ στο οποίο ο Jonh Lennon περιγράφει έναν κόσμο όπως όλοι τον ονειρευόμαστε:

Imagine there’s no heaven, it’s easy if you try

No hell below us, above us only sky

Imagine all the people living for today… Aha-ah …

Imagine there’re no countries, it isn’t hard to do

Nothing to kill or die for; and no religion, too

Imagine all the people living life in peace … You …

You may say I’m a dreamer, but I’m not the only one

I hope someday you’ll join us and the world will be as one

Imagine no possessions, I wonder if you can

No need for greed no hunger, a brotherhood of man

Imagine all the people sharing all the world … You …

You may say I’m a dreamer, but I’m not the only one

I hope someday you’ll join us and the world will live as one

τραγούδησέ το, άλλαξέ το

Ωστόσο, έχω αγαπήσει πολλά μουσικά κομμάτια πάνω στα οποία τραγουδιούνται “λάθος” στίχοι – σύμφωνα με τις σκέψεις που αναπτύσσω σε αυτό το κείμενο. Τα αλλάζω, τότε, έτσι ώστε να τραγουδούν αυτό που είναι η εικόνα που έχω για τον κόσμο όπως επιθυμώ να είναι.

Η πρώτη φορά που θέλησα ν’ αλλάξω τα λόγια ενός τραγουδιού ήταν σε μια παλιά eurovision, το έτος 1983. Δέκα χρόνια πριν συνθέσω εκείνο το χαϊκου, που έγινε αφορμή ν’ αφυπνιστεί εντός μου αυτή η επίγνωση. Τότε απλώς δεν μπορούσα να κατανοήσω πώς είναι δυνατόν μια ερωτευμένη γυναίκα να επιθυμεί να φυλακίσει τον αγαπημένο της. Έτσι άλλαξα το ρεφραίν του πολύ τρυφερού τραγουδιού του Αντώνη Πλέσσα σε στίχους της Σοφίας Φίλντιση:

θ’ ανοίξω όλα τα λιμάνια και τους σταθμούς σε όσα ποθείς

το νου σου θα ελευθερώσω, να έρθεις και να θυμηθείς

Πάντα αλλάζω τους στίχους του ρεφραίν του τραγουδιού των αγαπημένων σκαθαριών all you need is love. Το έχει ακούσει, το έχει τραγουδήσει και το έχει χορέψει όλος ο κόσμος του πλανήτη. Εκμεταλλεύομαι την τόσο δυναμικά ενεργοποιημένη αυτή μουσική για ν’ απλώνω τους στίχους όπως με εκφράζουν.

all you are is love, love, love is all you are

all I am is love, love, love is all I am

all we are is love, love, love is all we are

ελαφρύτητα

Ένα πολύ αγαπημένο τραγούδι, το οποίο μου δίνει την ευκαιρία να τραγουδώ πολλές ευχές, μεταποιημένο είναι του Δημήτρη Παπαδημητρίου σε στίχους Νίκου Γκάτσου ‘’στου καιρού τη ζυγαριά‘’

κι όλα γίνονται ελαφρά στου καιρού τη ζυγαριά, όπως μας διδάσκουν τα παιδιά

τρέχει τρέχει τρέχει το νερό

τρέχει φεύγει πέφτει το νερό στο μύλο – σ’ έχω κάνει τώρα φίλο

τρέχει τρέχει τρέχει το νερό στ’ αυλάκι – θα σου δώσω και φιλάκι

τρέχει φεύγει πέφτει το νερό στη λίμνη – λευτεριά, γιορτή, ειρήνη

τρέχει τρέχει τρέχει το νερό στον κόσμο – μέντα, ρίγανη και δυόσμο

τρέχει τρέχει βρέχει το νερό τον δρόμο – ταξιδεύει όλον τον κόσμο

τρέχει τρέχει τρέχει το νερό non troppo – η χαρά έχει τον τρόπο

τρέχει τρέχει βρέχει το νερό τον τόπο – τον παραδεισένιο τόπο

τρέχει τρέχει τρέχει το νερό στη βρύση

η καρδιά μου έχει γεμίσει

αγάπη, ομορφιά και θαυμασμό

τρέχει τρέχει τρέχει το νερό στη βρύση

η ζωή μου έχει γεμίσει

εργασία και χαρά – δημιουργώ

τρέχει τρέχει τρέχει το νερό

ευχαριστώ, ευγνωμονώ, ελευθερώνω κι ευλογώ

τρέχει τρέχει τρέχει το νερό

υστερόγραφο:

Η γνώση δεν έχει δοθεί και όλα αυτά με τα οποία καταπιανόμαστε, προσπαθώντας ν’ αντιληφθούμε το νόημα του κόσμου και τον προορισμό του, είναι για την ανθρωπότητα ό,τι είναι για τα παιδιά τα παιχνίδια και τα παραμύθια: τα προετοιμάζουν για την ενηλικίωση και την ένταξή τους στην παραγωγική διαδικασία.

Ας απολαύσουμε, λοιπόν, τη χαρά και ας την αναπαράγουμε γενναιόδωρα και ας τη ρουφήξουμε ως μέσα βαθιά στα κύτταρά μας, ώστε να την γνωρίσουμε εντός μας και να δυνηθούμε να την χρησιμοποιήσουμε κατά την ενηλικίωση της ανθρωπότητας και την ένταξή της στη δημιουργική διαδικασία.

Άλλωστε, η γνώση δεν έχει οριστεί και ολοκληρωθεί, αφού – και για όσο ο λόγος χρησιμοποιείται – η γνώση βρίσκεται στη διαδικασία της εξέλιξής της. Και είμαστε εμείς οι ίδιοι που της δίνουμε σχήμα και μορφή, μέρα με τη μέρα, λέξη με τη λέξη.

Αυτό συμβαίνει επειδή είμαστε άνθρωποι, δηλαδή είμαστε τα όντα που αρθρώνουν τον λόγο. Και, με αυτήν την ιδιότητα που μας δίνει η ίδια η ετυμολογία της λέξης που μας έχει ονομάσει, είμαστε ελεύθεροι να συμμετάσχουμε στη δημιουργία και με την αυθεντική, γνήσια, ελεύθερη βούλησή μας να γίνουμε συνδημιουργοί του εαυτού μας, της ζωής μας, του κόσμου μας.