Άπλωσα μι’ αγκάλη βιβλία: ο αρχαίος διδάσκαλος, ο σύγχρονος επιστήμων, ο μυθοπλάστης, ο ποιητής, ο φιλόσοφος.
Όλοι αυτοί – αλλά και πολλοί άλλοι – αναγνωρίζουν, καθένας με τον δικό του τρόπο και μέσα στα δικά του λόγια, αυτό που μου έχει αποκαλυφθεί στις δώδεκα πρώτες συλλαβές εκείνου του χαϊκου:
Η μαθητεία μάς παίρνει από το χέρι και μας πηγαίνει ν’ ανταμώσουμε – με την αυθεντική, γνήσια, ελεύθερη βούλησή μας – το ον που είμαστε, διανύοντας μια πλήρη διαδρομή Εαυτογνωσίας Πέντε Εποχών, μέσω της τέχνης οικοδόμησης της ΕυΑειΖωίας:
Παράλληλα ή και ανεξάρτητα πολλά και ποικίλα μαθήματα, που διαρκώς ευπλουτίζονται:
[1] Αποεκπαιδεύομαι, τώρα. [2] Είμαι Εγώ το Σώμα μου; [3] Ενδυναμώνω το Εγώ μου. [4] Η Ζωή Είναι Γιορτή! [5] Ενσυνείδητη Μητρότητα. [6] Θέατρα Ελέγχου. [7] Μητέρα, Θυγατέρα. [8] Νους Υγιής Εν Σώματι Υγιή. [9] Οικονομική Ελευθερία. [10] Συναισθηματική Ευωδία.
Αν η μητέρα δεν παραδέχεται, αν η θεραπεία δεν έρχεται, ας μείνει η πληγή ανοιχτή, ας γίνει ευροής πηγή, για ν’ αναβλύζει τους θησαυρούς που δεν γνώριζες ότι κατοικούν εντός σου.
Όταν είμαστε πολύ μικρά κορίτσια, δίνουμε μια πολύ μεγάλη υπόσχεση στον εαυτό μας: εγώ θα γίνω η μαμά. Στην εφηβεία, δίνουμε μια μεγαλύτερη υπόσχεση στη μητέρα: εγώ δεν θα γίνω ποτέ σαν κι εσένα! Καθώς μεγαλώνουμε και βρίσκουμε τη μητέρα μας στις συμπεριφορές μας και στους τρόπους σκέψης μας, αναλαμβάνουμε να εξετάσουμε: τι θα κρατήσουμε; τι θα τροποποιήσουμε; σε τι θα το μετασχηματίσουμε;
Ευχαριστώ κι ευγνωμονώ τη μητέρα μου, η οποία με κάλεσε να γεννηθώ μες από τη μήτρα της και μου κληροδότησε από τα χαρακτηριστικά της. Μερικά δεν μου άρεσαν καθόλου. Και, αναζητώντας εκείνα που μου άρεσαν λίγο περισσότερο, βρήκα σιγά σιγά τρόπους για να τα αναπτύσσω, να τα βελτιώνω, να τα εξελίσσω, να τα καλλιεργώ, να τα χρησιμοποιώ, με τον δικό μου τρόπο, έως ότου άρχισα να δημιουργώ τον εαυτό μου, με τον εύΧρηστο δημιουργό μου λόγο.
Ευχαριστώ κι ευγνωμονώ τη μητέρα μου, η οποία αγωνίστηκε όλη της τη ζωή σκληρόν αγώνα, για να ακυρώνει νυχθημερόν την ύπαρξή μου. Αυτό δεν μου άρεσε καθόλου. Και, αναζητώντας εκείνο που μου άρεσε λίγο περισσότερο κάθε φορά, βρέθηκα μες στην καρδιά της υπόστασής μου και αναγνωρίζοντας εγώ μου τώρα εδώ, ταξιδεύω μες στο πανταχού παρόν, μες στους ωκεανούς του στερεώματος και γνωρίζω την ύπαρξη του σύμπαντος κόσμου.
Ευχαριστώ κι ευγνωμονώ τη μητέρα μου, η οποία έζησε όλη τη ζωή της μες στην αγωνία μην τυχόν και μου αφήσει μια αναπνοή ελεύθερη από την αγωνία. Αυτό δεν μου άρεσε καθόλου. Και, αναζητώντας εκείνο που μου άρεσε λίγο περισσότερο, κατάφερα ν’ αγωνιστώ και να κερδίσω την ελευθερία της αναπνοής μου, καθώς επίσης, το πιο σημαντικό, ν’ αναγνωρίσω και να ενεργοποιήσω το δώρο της ζωής μου: να εκπληρώσω τον εαυτό μου, σύμφωνα με τη βούλησή μου.
Ευχαριστώ κι ευγνωμονώ τη μητέρα μου, η οποία μου έλεγε τακτικά – και το εφάρμοζε καθημερινά – ότι η γλώσσα κόκαλα δεν έχει μα κόκαλα τσακίζει. Αυτό δεν μου άρεσε καθόλου. Και, αναζητώντας εκείνο που μου άρεσε λίγο περισσότερο κάθε φορά, βρέθηκα μες στην καρδιά του δημιουργού λόγου και ονόμασα και κάλεσα τις λέξεις της επιθυμίας μου και της επιλογής μου και δημιούργησα, εγώ η ίδια, από την αρχή, τη θεμέλια χαρά της ύπαρξης, για να θεμελιώσω τη δομή μου.
Ευχαριστώ κι ευγνωμονώ τη μητέρα μου, η οποία με έβγαζε κάθε τόσο από την εργαλειοθήκη της και με χρησιμοποιούσε για να πληγώνει την αδελφή της, που δεν είχε παιδιά. Αυτό δεν μου άρεσε καθόλου και με πλήγωνε διπλά. Και, αναζητώντας την ίασή μου, βρέθηκα να συνομιλώ με όλες τις ευγενικές, εύτροπες, εύρυθμες, εύτολμες, ευφρόσυνες, εύχρηστες, εύψυχες λέξεις και να με θεραπεύω και να δημιουργώ περιβάλλοντα φροντίδας για τον εαυτό μου, μες στα οποία χαίρομαι να ζω.
Ευχαριστώ κι ευγνωμονώ τη μητέρα μου, η οποία με ανάγκαζε να υποστηρίζω τον αγώνα της ενάντια στη χαρά της ζωής και της ύπαρξης. Αυτό δεν μου άρεσε καθόλου. Και, αναζητώντας να γνωρίσω καλλίτερα τη χαρά, ώστε να μπορέσω να την προσφέρω στη μητέρα μου – αν κάποτε αποφάσιζε να επιτρέψει στον εαυτό της να τη δοκιμάσει – κατέληξα να την δημιουργώ και να θεμελιώνω την ΕυΑειΖωία και να την οικοδομώ πάνω στις γέφυρες της διαρκώς εύροης ζωής.
Ευχαριστώ κι ευγνωμονώ τη μητέρα μου, η οποία επέλεξε να μην αγαπήσει σε αυτή τη βίωσή της και, εφαρμόζοντας το διαίρει και βασίλευε, να μάθει τα παιδιά της να μη χαίρονται την μεταξύ τους αγάπη. Αυτό δεν μου άρεσε καθόλου. Και, καλώντας την, η αγάπη ανταποκρίθηκε και μου έμαθε τη λειτουργία της – εντός του ανθρώπου, του όντος που αρθρώνει τον λόγο – και μου δίδαξε πώς διαρκώς να άγω πυρ φρέσκο και καθάριο σε ό,τι επιλέγω να στρέφω την προσοχή μου και τη σκέψη μου.
Ευχαριστώ κι ευγνωμονώ τη μητέρα μου, η οποία αρνιόταν ν’ ακούει τις επιλογές μου. Κι ούτε που ήθελε να ξέρει αν είχα επιθυμία. Αντιθέτως, με φόρτωνε με τα απωθημένα της. Φυσικά, αυτό δεν μου άρεσε καθόλου. Και, εργαζόμενη για να ξεχωρίσω τις δικές μου επιθυμίες και επιλογές και τη δική μου βούληση, βρήκα τρόπους να φρεσκάρω τις προσδοκίες και να θρέφω τις ονειροπολήσεις. Έως την πλήρη εκπλήρωση της αυθεντικής, γνήσιας, ελεύθερης βούλησής μου.
Ο χρόνος, που πέρασε, πολλά και ποικίλα δώρα μου πρόσφερε
Το πιο πολύτιμο, ένα φρέσκο βιβλίο: ΑργυροΣέληνες
Ένας διάλογος σε μορφή ποίησης, που έχει συγγραφεί κατά τη διάρκεια μιας εικοσαετίας
Αυτό το βιβλίο, από την αρχή, φλέρταρε χειρόγραφες όψεις
Σκέφτηκα να προσλάβω έναν καλλιγράφο, αλλά είχε αντιρρήσεις
Ως που με έπεισε να εξασκηθώ, για να το γράψω η ίδια εγώ
Αφιέρωσα περί τον ένα χρόνο για να μάθω το χέρι μου να κρατάει το στυλό και να γράφει στο χαρτί, όπως έκανε άλλοτε, μετά από πολλά χρόνια στα πληκτρολόγια
Και ήρθε η στιγμή που έβλεπα ότι έγραφα καθαρά και όμορφα
Τότε μπήκα στην τελική ευθεία και ήταν αρχή του καλοκαιριού
Βρήκα μπλοκ στο σωστό μέγεθος και άρχισα να το στήνω και να σχεδιάζω μες στις σελίδες του
Κάθε σελίδα γράφηκε πολλές φορές και κάθε φορά, που κάτι δεν γραφόταν αρκετά όμορφα, κάτι άλλο ήθελε να διορθωθεί
Τον Σεπτέμβριο άρχισα να ζητώ προσφορές από τα ψηφιακά τυπογραφεία
Από τον Νοέμβριο το έχω στα χέρια μου
Το ξεφυλλίζω, σαν τον αγαπημένο μου, γνωρίζω κάθε πόντο του κορμιού του
Μυρίζω, στον ιδρώτα των λέξεων, τις επιγνώσεις, που ανοίγουν τα φτερά τους και με ταξιδεύουν βαθιά κι ελεύθερα μες στον Έρωτα
Στο μάθημά μας της ελληνικής γλώσσας, ο δεκαπεντάχρονος ανιψιός μου γράφει μια ιστορία. Οι ήρωές του είναι καναδοί. Περνούν τις καλοκαιρινές τους διακοπές στη Βραζιλία. Το τελευταίο κεφάλαιο έχει τίτλο “επιστροφή στον μακρινό βορέα”.
Α, σκέφτομαι, έχω πολλές μέρες να του κάνω την παραμικρή διόρθωση και, σήμερα, θ’ αρχίσω από τον τίτλο, κιόλας; Τον αφήνω να συνεχίσει την ανάγνωση και ανοίγω την πύλη για την ελληνική γλώσσα. Χρησιμοποιεί και ο ίδιος, εδώ και μερικές εβδομάδες, το λεξικό της.
Και όμως, η λέξη είναι υπαρκτή. Τον ρωτώ αν κοίταξε το λεξικό. Όχι. Τον ρωτώ αν έχει κάπου συναντήσει αυτή τη λέξη. Όχι. Τον ρωτώ: πού τη βρήκες; Στο μυαλό μου, απαντά, δείχνοντας το κεφάλι του.
Θυμάμαι το μάθημα της γλωσσολογίας. Υπάρχει και συζητείται ανάμεσα στους επιστήμονες αυτός ο προβληματισμός: κληροδοτείται, μέσω κυτταρικής ή και συλλογικής μνήμης, η γλώσσα και είναι αυτός ένας από τους λόγους που μας βοηθούν να μαθαίνουμε τόσο εύκολα τη μητρική ή και την πατρική γλώσσα μας;
Από προχτές βρίσκομαι σε αυτόν τον μακρινό λευκό βορέα. Κάναμε ένα διήμερο οδικό ταξίδι για να βρεθούμε στον προορισμό μας. Η διαδρομή ήταν στο μεγάλο μέρος της γκρίζα, όπως αποτυπώνονται στην έγχρωμη φωτογράφιση. Χρειάστηκε να βρούμε την ομορφιά σε αυτό το γκρι, πριν συναντήσουμε το καθαρό λευκό που κρύβει μες στην καρδιά του όλα τα χρώματα.
“Α, μα εσείς με φέρατε στα Χριστούγεννα!” είπα στα ανίψια μου όταν φτάσαμε.
Περνώ αυτό το πρώτο πρωινό μέσα στο σπίτι. Περιμένω να ανέβει η θερμοκρασία στους μείον επτά βαθμούς Κελσίου, τις πρώτες απογευματινές ώρες, για να ντυθώ σαν κρεμμύδι και να ξεμυτίσω. Υπόσχομαι στον εαυτό μου ότι θα του δώσω τη χαρά να κυλιστεί στο χιόνι.
Από το παράθυρο, μπορώ να βλέπω κάποια αυτοκίνητα να περνούν. Και τρεις ανθρώπους. Μία είναι η ταχυδρόμος.
Είναι πολύ όμορφα εδώ. Καθόλου εύκολα. Οι άνθρωποι χρειάζεται να εργάζονται, πολλές φορές την ημέρα, καθαρίζοντας το χιόνι από το κατώφλι τους έως τον δρόμο. Δηλαδή, πριν βγουν να βαδίσουν, πρέπει πρώτα να φτυαρίσουν.
Σε πολλά μέρη της γης, οι συνθήκες της βίωσης δεν διευκολύνουν τους ανθρώπους. Και, όμως, εκείνοι δεν σκέφτονται να φύγουν. Σκέφτονται τι μπορούν να κάνουν για να ζήσουν καλύτερα εδώ που βρίσκονται. Σκέφτονται πώς μπορούν να κάνουν κάθε μέρα λίγο πιο εύκολη τη ζωή τους.
Εργάζονται με εκείνο που δεν τους αρέσει και επεξεργάζονται τρόπους για να μπορέσουν να μείνουν ελεύθερα εδώ, ώστε να απολαμβάνουν εκείνο που τους αρέσει.
Έχουν κοιτάξει κι έχουν δει: τι είναι γι’ αυτούς η ομορφιά της ζωής; Και σε αυτόν τον τόπο την έχουν βρει. Κι αυτό τους ωθεί σε δημιουργική εκπλήρωση των επιθυμιών τους.
“Θα κοιμηθείς στον ουρανό” μου είχε πει ο ανιψιός μου, λίγες μέρες πριν φτάσω.
Η γωνία του σαλονιού που με φιλοξενεί, έχει απ’ όλες τις πλευρές τζαμαρία. Βλέπω τώρα τον δυτικό άνεμο να μετακινεί αργά την αραιή συννεφιά προς το Manhattan.
Περάσαμε το πρωινό μας στο Central Park, σήμερα. Κρύος ο καιρός, με λιακάδα, όλα περιστόλιστα και γιορτινά, κάποιοι δρόμοι κλειστοί για τ’ αυτοκίνητα και ουρές έξω από πολλά καταστήματα.
Όλα τα είδαμε και τα παρατηρήσαμε και τα πολύ όμορφα και τα καθόλου όμορφα. Διότι η ζωή βρίσκει τον τρόπο να σου δείχνει όλα τα πρόσωπα, με τα οποία έχεις επιλέξει να την αντιληφθείς.
Πράγματι, δεν είναι εύκολη εδώ η βίωση. Κι όμως, μου αρέσει πολύ. Μου αρέσουν όλα αυτά που δεν μου αρέσουν. Άραγε, γιατί;
Διότι βλέπω τους ανθρώπους να γίνονται δημιουργικοί για ν’ ανταπεξέλθουν. Τους βλέπω να εργάζονται για τα όνειρά τους, ώστε να κάνουν τη ζωή τους ν’ αξίζει. Εδώ βλέπω όλες τις όψεις των ανθρώπινων έργων.
Φυσάει και βρέχει σήμερα στο Jersey City. Ας μείνουμε σπίτι.
Κοιτάζω έξω, από τον τεσσαρακοστό πρώτο όροφο: απέναντι, υψώνονται οι ουρανοξύστες του Manhattan.
Κοιτάζω κάτω, στην προκυμαία του ποταμού Hudson: ένας διαβάτης, μικρός τόσος δα.
Η πρώτη φορά, που ενσυνείδητα κατανόησα την επίγνωση αυτής της φαινομενικής διαφοράς, ήταν πριν λίγα χρόνια, όταν βρέθηκα στο Manhattan. Η διαφορά είναι έντονη και θα την περιέγραφα ως εξής: μικρός ο άνθρωπος, μέγα το έργο του!
Είναι κάτι που γνωρίζουμε, αλλά δεν θυμόμαστε να στοχαστούμε πάνω σε αυτό και τόσο συχνά. Ούτε γνωρίζουμε, πώς να στοχαστούμε, γύρω από αυτό, ελεύθερα.
Κι όμως, είναι άξιο παρατήρησης: πώς τα καταφέρνει ο άνθρωπος να δημιουργεί τόσα θαύματα; Η απάντηση είναι τόσο απλή και αυτό το θαύμα είναι τόσο φυσικό: Ο άνθρωπος είναι δημιουργός.
Αυτός είναι ο ρόλος του στον σύμπαντα κόσμο. Ο άνθρωπος – το ον που αρθρώνει τον λόγο, όπως το όνομά του, στην ετυμολογία του, σύμφωνα με την αρχαία ελληνική γλώσσα, υποδηλώνει – δημιουργεί με τον ίδιο του τον λόγο. Αυτό είναι, στην πραγματικότητα, το εργαλείο του. Ο άνθρωπος συμμετέχει, συνδημιουργεί, με κάθε λέξη, που εκφέρει, κάθε ήχο, κάθε συλλαβή.
Αλλά, εδώ υπάρχει ένα αλλά, ένα τεράστιο αλλά, ένα μεγάλο όμως, ένα μέγα ωστόσο: γιατί δημιουργεί τόσα πολλά από αυτά για τα οποία δηλώνει ότι δεν του αρέσουν; πώς τα καταφέρνει να δημιουργεί τόσα πολλά και ποικίλα από όλα εκείνα που δηλώνει ότι δεν επιθυμεί;
Κι εδώ η απάντηση είναι απλή, τόσο απλή: διότι διαρκώς γι’ αυτά ομιλεί(!)
Το πώς μετακινούμε την προσοχή μας από αυτό που συμβαίνει σε εκείνο που επιθυμούμε να συμβαίνει, το πώς κατευθύνουμε τη σκέψη μας από αυτό που δεν είναι η επιλογή μας σε ό,τι είναι η αυθεντική και γνήσια και ελεύθερη βούλησή μας, το πώς εκφέρουμε τον λόγο μας ώστε να φέρουμε στην πραγματικότητά μας, να υλοποιούμε, να θρέφουμε, να εκπληρώνουμε, να εκδηλώνουμε τα πιο ωραία οράματα και όνειρά μας είναι το αντικείμενο της Τέχνης ΕυΑειΖωίας “εύΧρηστος Δημιουργός Λόγος” – η οποία βασίζεται στη νομοτέλεια ότι το τραγούδι μας σχηματίζει τον κόσμο – διότι η ζωή παντού είναι πάντα και οι επιλογές μας δημιουργούν αποτυπώματα που εκδηλώνονται σε κάθε μετασχηματισμό και κάθε μεταμόρφωση της ευροής του διαρκώς παρόντος γίγνεσθαι.
Όλο το πρωί μαζεύαμε ελιές. Είχαμε, ωστόσο, πάρει μαζί μας μαγιώ, διότι από την προηγούμενη το είχαμε υποσχεθεί ότι θα κολυμπήσουμε μετά τον αγροτουρισμό μας.
Ήταν Σάββατο 14 Οκτωβρίου 2017. Εκτός απ’ το μαγιώ, είχα μαζί μου ένα τετράδιο κι ένα στυλό.
Αφού βγήκαμε απ’ τ΄αλμυρά και δροσερά νερά, στο Νεράκι, ντυθήκαμε – ήταν κιόλας αργά το απόγευμα, είχε απλωθεί εκείνη η τρυφερή φθινοπωρινή ψύχρα – κι έβαλα στα χέρια του Δημήτρη το τετράδιο και το στυλό: “αν τυχόν θέλεις να κρατήσεις σημειώσεις,” είπα, τάχα αδιάφορα, “θα σου αναπτύξω κάποια θέματα.”
Στο βλέμμα του, την συγκατάβαση διαδέχθηκε η έκπληξη και σε λίγο ο ενθουσιασμός και το χέρι του έτρεχε και τα φύλλα του τετραδίου γέμιζαν και γύριζαν και γέμιζαν και γύριζαν.
Βράδιαζε, σηκωθήκαμε να βαδίσουμε την επιστροφή. Πήρα πίσω το σπιράλ, γνωρίζοντας ήδη ότι, ναι, μπορούσα να προχωρήσω με τα μαθήματα που σχεδίαζα.
Καθώς περπατούσαμε και απαντώντας στις ερωτήσεις του, του θύμισα τις δύο ιστορίες που έχω συμπεριλάβει στο “ήταν ένα χαϊκου” στις σελίδες 61 και 62 καθώς και 81 και 82.
Αυτό ήταν το πρώτο μάθημα, που είχα προγραμματίσει – μόνο από την πλευρά μου, βέβαια, μα ευτυχώς ο μαθητής μου, έκπληκτος και πρόθυμος, αποδέχθηκε τον ρόλο του – και είχα προετοιμάσει. Ήταν το δοκιμαστικό μου, όπως είπα και στον καλό μου φίλο. Και ήταν πετυχημένο, κατανοούσα, αργότερα, διαβάζοντας τις σημειώσεις που είχε κρατήσει.
Αυτό το μάθημα – στο οποίο είχα καταπιαστεί με τρεις μόνο λέξεις: ελευθερία, έργο, έρωτας – εξελίχθηκε στην Πρώτη Εποχή Μαθητείας.
Στην Τρίτη Εποχή Μαθητείας της Τέχνης ΕυΑειΖωίας “εύΧρηστος Δημιουργός Λόγος” η οποία είναι θεμελιωμένη στη νομοτέλεια “το τραγούδι μας σχηματίζει τον κόσμο” συνεχίζουμε να κινούμαστε βαθύτερα μες στον εσωτερικό μας κόσμο, με πολύ προσοχή και φροντίδα, με δέος και θαυμασμό, για την περιπέτεια της εαυτογνωσίας, με αγάπη για τον εαυτό μας και με λαχτάρα ν’ ανταμώσουμε τον Εαυτό μας.
Εργαζόμαστε – προσεγγίζοντας και αναλύοντας τον λόγο μας, που αναγνωρίζουμε τώρα ότι είναι δημιουργός, εφαρμόζοντας σταδιακά την πρόθεσή μας να τον χρησιμοποιούμε εύχρηστα – και, με στόχο και σκοπό να εμβαθύνουμε σε ευκρινή γνωριμία με τον εαυτό μας, δημιουργούμε τις προσωπικές μας αφηγήσεις, χρησιμοποιώντας έξι διαφορετικές εκδοχές γραφής:
{1} Αντικειμενική Περιγραφή, {2} Αυτόματη Συγγραφή, {3} Δημιουργικό Τραγούδι, {4} Διάλογοι της Αγάπης, {5} εύΧρηστος Δημιουργός Λόγος, {6} εύΨυχη και ολόΦρέσκη Αφήγηση σύμφωνη με την Αυθεντική και Ελεύθερη Βούλησή μας.
Σε αυτό το σημείο, θα ήθελα να σημειώσω τι δεν κάνουμε, με τι αποφεύγουμε να καταπιαστούμε: δεν κάνουμε ψυχανάλυχη ούτε κανενός είδους άλλη ψυχοθεραπεία ή οποιαδήποτε θεραπεία.
Χαίρουμε άκρας υγείας. Αναγνωρίζουμε την τελειότητα της ψυχής μας. Αναγιγνώσκοντας τα ίδια τα κείμενά μας, αναγνωρίζουμε το τέλειο, πλήρες, ολοκληρωμένο ον που καθένας είμαστε.
Ώστε το μόνο που χρειάζεται να κάνουμε είναι η τροποποίηση. Τροποποιούμε την αφήγηση που μάθαμε να υπηρετούμε με τον βίο μας. Συγγράφουμε, σε συνεργασία με τον Εαυτό μας, φρέσκες αφηγήσεις, σύμφωνες με την αυθεντική, γνήσια και ελεύθερη βούλησή μας, ώστε εκπληρώνουμε, εκδηλώνουμε και απολαμβάνουμε στη ζωή μας κάθε λέξη που έχουμε επιλέξει.
Όπως γίνεται κατανοητό, στην τρίτη εποχή μαθητείας, επεξεργαζόμαστε πολύ προσωπικά δεδομένα. Γι’ αυτόν τον λόγο, προηγείται μια περίοδος κατά την οποία εργαζόμαστε με την εμπιστοσύνη και, άρα, την ολοκληρωτική και οριστική παραίτηση από τα θέατρα ελέγχου. Αφού την κερδίσουμε, προχωράμε στη διαδικασία επεξεργασίας των αφηγήσεων.
Το παραπάνω κείμενο δίνει μια εικόνα της τρίτης εποχής σε αυτούς που την έχουν εμπρός τους.
Για εκείνους που την έχουν ολοκληρώσει και επιθυμούν να προετοιμαστούν για την Τέταρτη Εποχή Μαθητείας με μιαν επανάληψη της τρίτης, θα προτείνω να συγγράψουν μικρά κείμενα και με τις έξι εκδοχές γραφής, με θέματα που έχουμε εξετάσει μαζί, ώστε να γευθούν τη χαρά που μας προσφέρει πάντοτε με προθυμία η εξέλιξή μας καθώς βλέπουν τώρα τα φρέσκα, εύχρηστα λόγια να ευρέουν εύκολα, εύστοχα και εύτροπα.
Στην ως εδώ μαθητεία μας – πρώτη, δεύτερη και τρίτη εποχή, αντίστοιχα – έχουμε μάθει να (α) σκεφτόμαστε διαφορετικά για τις λέξεις, (β) παρατηρούμε τις λέξεις που χρησιμοποιούμε, (γ) επιλέγουμε τις λέξεις που εκφράζουν με σαφήνεια και διαύγεια την αυθεντική, γνήσια, ελεύθερη βούλησή μας.
Και ήδη απολαμβάνουμε την υλοποίηση των λόγων μας, συχνά καλλίτερα απ’ ό,τι έχουμε φανταστεί και αποτυπώσει στις αφηγήσεις μας.
singing we create the world 
kind of dialogue